Czym różni się kościół prawosławny od katolickiego?

Rywalizacja o prymat w świecie chrześcijańskim między biskupem Rzymu a patriarchą Konstantynopola, różnice kulturowe oraz językowe (cywilizacja łacińska versus kultura bizantyjska z greką na czele), odmienne sposoby uprawiania teologii i związane tym spory doktrynalne, inne podejście do celibatu – to tylko kilka przyczyn, które spowodowały, że drogi zachodniego i wschodniego chrześcijaństwa się rozeszły.

Przyjmuje się, że ostateczny rozłam między katolickim Zachodem a prawosławnym Wschodem nastąpił wraz z tzw. wielką schizmę wschodnią w lipcu 1054 r. W następnych wiekach bezskutecznie próbowano odzyskać utraconą wówczas jedność Kościoła, a nałożone w XI w. wzajemne ekskomuniki odwołano dopiero 7 grudnia 1965 r. podczas Soboru Watykańskiego II. W tym samym dniu ogłoszono również wspólną deklarację, którą ponad rok wcześniej (5 stycznia 1964 r.) podpisali w Jerozolimie papież Paweł VI i patriarcha Konstantynopola Atenagorasa I; deklarację, która symbolicznie zapoczątkowała katolicko-prawosławny dialog ekumeniczny. Jego celem jest przede wszystkim przezwyciężenie barier konfesyjnych. Na czym polegają owe bariery? Jakie różnice w doktrynie, praktykach religijnych oraz strukturze organizacyjnej występują pomiędzy Kościołem prawosławnym a Kościołem katolickim? Czy katolik może przyjąć komunię w cerkwi? Odpowiedzi na te pytanie znajdą Państwo poniżej.

RÓŻNICE DOKTRYNALNE

• doktryna wiary prawosławnej została oparta na Piśmie Świętym i na Świętej Tradycji, przez którą należy rozumieć pisma Ojców Kościoła oraz ustalenia pierwszych 7 soborów powszechnych (ostatnim uznawanym przez prawosławie soborem jest zatem Sobór nicejski II z 787 r. Od tego czasu w Kościele katolickim zwołano 14 soborów).

• prawosławni przyjmują nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary, ale bez formuły Filioque, czyli „i Syna”, która obowiązuje w Kościele katolickim (uznają bowiem, że Duch Święty pochodzi „od Ojca”, a nie „od Ojca i Syna”)

• Kościół prawosławny nie uznaje katolickiej doktryny o czyśćcu; odrzuca równie naukę o odpustach;

• prawosławni nie przyjmują katolickich dogmatów o Niepokalanym Poczęciu NMP oraz Wniebowzięciu NMP, ale obchodzą święto zwane Zaśnięciem Bogurodzicy na pamiątkę wzięcia Matki Bożej z duszą i ciałem do nieba (zgodnie z tradycją prawosławną Maryja najpierw umarła (zasnęła), a następnie została wskrzeszona i wzięta do nieba; z kolei katolicki dogmat nie określa, czy Maryja została wniebowzięta po śmierci, czy z jej ominięciem);

RÓŻNICE LITURGICZNE (KULT, SAKRAMENTY)

• sakrament chrztu udzielany jest przez trzykrotne zanurzenie w wodzie; tuż po nim neofita przyjmuje sakrament bierzmowania (szafarzem sakramentu bierzmowania w Kościele prawosławnym jest każdy kapłan, a nie jak w katolicyzmie wyłącznie biskup)

• komunia święta udzielana jest pod dwiema postaciami: (kwaszonego) chleba i (czerwonego) wina.

• Kościół prawosławny posługuje się dwoma kalendarzami: juliańskim i gregoriańskim, stąd pw kalendarzu liturgicznym przy świętach widnieją zazwyczaj dwie daty.

 • w prawosławiu bardzo ważne miejsce zajmuje kult obrazów sakralnych (ikon). Przedstawiają one zazwyczaj sceny biblijne, postacie świętych oraz wydarzenia ich życia.

• święcenia kapłańskie są udzielane wyłącznie ochrzczonym mężczyznom; kobiety nie są zatem dopuszczone do kapłaństwa.

• znak krzyża w prawosławiu wykonuje się przy odpowiednim ustawieniu palców (tj. przy złączeniu kciuka, palca wskazującego i środkowego); od prawego do lewego ramienia (w katolicyzmie palców nie trzeba łączyć, dłoń jest wyprostowana, a znak krzyża wykonuje się od strony lewej do prawej)

• w języku polskim świątynie prawosławne zwykło się nazywać cerkwiami, a nie kościołami (jak świątynie katolickie);

RÓŻNICE W STRUKTURZE ORGANIZACYJNEJ

• Kościół prawosławny nie tylko nie uznaje zwierzchnictwa papieża (a zatem również dogmatu o jego nieomylności), ale również odrzuca ideę centralizacji władzy kościelnej. W konsekwencji organizacja prawosławia opiera się zasadzie autokefalii, która zakłada, że Kościół prawosławny działający na terenie danego kraju jest niezależny od zwierzchnictwa jakiejkolwiek zagranicznej władzy duchownej;

• owa niezależność dotyczy struktury administracyjnej oraz hierarchicznej; natomiast w kwestiach doktryny i kultu Kościoły autokefaliczne zachowują całkowitą zgodę;

• patriarsze Konstantynopola przysługuje wyłącznie prymat honorowy – jego urząd nie jest odpowiednikiem urzędu papieskiego w Kościele katolickim;

• na czele każdego autokefalicznego (samodzielnego) Kościoła stoi patriarcha albo metropolita;

• w przypadku najistotniejszych spraw patriarchowie oraz metropolici poszczególnych Kościołów spotykają się na soborach lokalnych.

• w Kościele prawosławnym celibat obowiązuje wyłącznie biskupów; pozostali księża mogą być żonaci, ale tylko pod warunkiem, że w związek małżeński wstąpili przed święceniami.

CZY KATOLIK MOŻE PRZYJĄĆ KOMUNIĘ W CERKWI?

W prawosławiu przyjmowanie Eucharystii jest nie tylko znakiem jedności z Bogiem, ale również z samym Kościołem, w którym sakrament jest sprawowany. Zgodnie z założeniami teologicznymi komunia święta w Kościele prawosławnym może być zatem udzielana tylko wiernym, którzy do tego Kościoła przynależą. Stąd też katolik nie powinien przystępować do Eucharystii w cerkwi.