Co to są gorzkie żale?

Gorzkie żale to nabożeństwo wielkopostne, odprawiane w połączeniu z wystawieniem Najświętszego Sakramentu oraz kazaniem pasyjnym.

Gorzkie żale nawiązują strukturalnie do dawnej Jutrzni; składają się z trzech części, a rozpoczynają Zachętą/Pobudką (która pełni rolę analogiczną do dzisiejszego Wezwania w Liturgii Godzin), po której należy przedstawić intencję modlitwy.

Poszczególne części Gorzkich Żal można odmawiać razem lub osobno. Każda z nich zawiera hymn oraz dwie pieśni. Obecnie w Kościele katolickim najczęściej można spotkać się z takim porządkiem:

• Część I odmawia się w I i IV Niedzielę Wielkiego Postu

• Część II odmawia się w II i V Niedzielę Wielkiego Postu

• Część III odmawia się w III Niedzielę Wielkiego Postu oraz Niedzielę Palmową.

„Gorzkie żale” bywają również śpiewane w inne dni; często słyszy się je w Wielki Piątek przy Grobie Chrystusa.

Pierwsze nabożeństwo odprawiono 13 marca 1707 r. w kościele pw. Świętego Krzyża w Warszawie. Jego tekst oraz strukturę opracował ks. Wawrzyniec Benik ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy świętego Wincentego a’ Paulo. Jest to zatem nabożeństwo rdzennie polskie, a sama nazwa „Gorzkie żale” pochodzi natomiast od pierwszych słów pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie”. 

Tekst Gorzkich Żali przetłumaczono na kilka języków, ale w żadnym kraju nabożeństwo nie stało się tak popularne jak w Polsce.