Tradycje wigilijne w Polsce. Co symbolizują: 12 potraw wigilijnych, sianko, wolne miejsce przy stole, opłatek, pierwsza gwiazdka?

Czego symbolem jest „pierwsza gwiazdka”? Jak wygląda menu wigilijne w większości polskich domów? Co oznacza sianko pod obrusem? Dlaczego i dla kogo zostawiamy wolne miejsce przy stole? Skąd wziął się zwyczaj dzielenia się opłatkiem? Zapraszamy serdecznie do lektury tekstu o polskich tradycjach wigilijnych, w którym znajdą Państwo odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania i nie tylko.

Pierwsza gwiazdka

Tradycyjnie w polskich domach wieczerzę wigilijną rozpoczyna się tuż po pojawieniu się pierwszej gwiazdy na niebie. Symbolizuje ona bowiem Gwiazdę Betlejemską, która doprowadziła Mędrców ze Wschodu (Trzech Króli) do nowo narodzonego Jezusa: Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię (Mt 2,9).

12 potraw

Zgodnie z tradycją na wigilijnym stole powinno pojawić się dwanaście potraw. Najczęściej ich liczba jest kojarzona z liczbą apostołów Jezusa. W przeszłości ową dwunastkę łączono również z 12- miesięcznym rokiem kalendarzowym.

Menu wigilijne zależy od zwyczajów obowiązujących w danym regionie i w danej rodzinie oraz od indywidualnych upodobań. W większości polskich domów podczas wieczerzy serwowane są następujące dania: karp (smażony lub w galarecie), barszcz z uszkami/zupa grzybowa, pierogi z kapusta i grzybami, kapusta z grochem, ryba po grecku, śledzie przygotowywane na różne sposoby (np. pod pierzynką), sałatka jarzynowa, a także kompot z suszonych owoców, a z ciast – piernik, sernik i makowiec.

Sianko pod obrusem

Zgodnie z interpretacją chrześcijańską, sianko pod obrusem to symbol ubóstwa, gdyż nawiązuje do żłóbka i betlejemskiej stajenki, w której Jezus Chrystus przyszedł na świat. Natomiast w dawnych wierzeniach ludowych łączono je z czymś zgoła przeciwnym – z dobrobytem i pomyślnością. Stąd też w niektórych regionach Polski panował zwyczaj wróżenia z źdźbeł siana i związane z nim przekonanie, że osoba, która wyciągnie najdłuższe łodygę , będzie miała powodzenie w kolejnym roku.

Wolne miejsce przy stole

W czasach przedchrześcijańskich Słowianie południowi i zachodni obchodzili 25 grudnia święto celebrujące przesilenie zimowe – Święto Godów. Było ono poprzedzone tzw. Szczodrym Wieczorem, na który przygotowywano posiłki nie tylko dla żywych, ale także dla zmarłych. Wierzono bowiem, że dusze przodków przybywają wówczas z zaświatów. Według etnografów echem tego starosłowiańskiego zwyczaju jest pozostawianie wolnego miejsca przy wigilijnym stole.

Oczywiście przekonanie o powrocie zmarłej osoby na ziemię kłóci się z wiarą chrześcijańską, dlatego Kościół przypisał tej pradawnej praktyce nowe znaczenie. I tak dusze przodków zastąpiono zbłąkanym wędrowcem ze względu na biblijną wędrówką Świętej Rodziny (Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie Łk 2,7), a dodatkowe nakrycie stało się symbolem otwartości i gościnności rodziny zasiadającej do wspólnej wieczerzy.

Opłatek

Początki zwyczaju dzielenia się opłatkiem sięgają czasów wczesnochrześcijańskich, kiedy to o komunikantach nie było jeszcze mowy, ale wierni przynosili na nabożeństwa własne chleby, aby móc podzielić się nimi z pozostałymi członkami swojej wspólnoty. Taka praktyka stanowiła bowiem bezpośrednie nawiązanie do gestu Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy, o którym pisał m.in. Mateusz Ewangelista: A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje» (Mt 26,26).

Dzisiejszy opłatek symbolizuje zatem przyjaźń i miłość, komunię duchową i chęć bycia razem. Ponadto jest to znak pojednania, przebaczenia, a także wzajemnego poświęcenia.

Czy w Państwa domach kultywuje się wspomniane tradycje? Jakie inne zwyczaje wigilijne panują w Waszych rodzinach i które cenicie sobie najbardziej? Zachęcamy wszystkich do dzielenia się refleksjami oraz świątecznymi wspomnieniami w komentarzach.