Stopnie w hierarchi kościelnej i ich funkcje

W hierarchii Kościoła katolickiego możemy wyróżnić hierarchię święceń oraz hierarchię jurysdykcji (urzędów), które się wzajemnie uzupełniają.

Hierarchia święceń składa się z trzech stopni, do których zalicza się (od najwyższego):

• biskup (kapłan po święceniach biskupich)

• prezbiter (kapłan po święceniach prezbiteratu)

• diakon (mężczyzna po święceniach diakonatu, nie jest kapłanem).

Hierarchia jurysdykcji (urzędów) / precedencja (porządek pierwszeństwa)

• papież – czyli biskup Rzymu, następca św. Piotra, posiada najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną władzę w Kościele katolickim; jest również suwerenem Państwa Watykańskiego. Papieża wybiera kolegium kardynałów podczas konklawe; sprawuje on swój urząd dożywotnio (z możliwością rezygnacji).

• kardynałowie – kardynałowie są nominowani przez papieża spośród mężczyzn, którzy mają przynajmniej święcenia prezbiteriatu; jako Kolegium Kardynalskie wybierają biskupa Rzymu podczas konklawe; jednocześnie godność kardynała jest godnością honorową, wiążę się zatem z określonymi przywilejami, ale sam w sobie nie daje władzy jurysdykcyjnej (poza konklawe);

• metropolici – metropolita sprawuje władzę w metropolii (inaczej: prowincji kościelnej), która składa się z kilku diecezji sufragalnych oraz z jednej archidiecezji (w której metropolita jest arcybiskupem). Jego zadaniem jest czuwanie nad zachowywaniem wiary oraz dyscypliny kościelnej, poza tym nie ma władzy rządzenia w diecezjach sufragalnych;

• biskupi diecezjalni – w powierzonych im diecezjach pełnią władzę własną i bezpośrednią. Z biskupem diecezjalnym są zrównani zwierzchnicy innych wspólnot wiernych, tj.: opat terytorialny, wikariusz apostolski, prefekt apostolski oraz administrator apostolski.

• biskupi koadiutorzy i pomocniczy – są powoływani na prośbę biskupa diecezjalnego, którego mają wspomagać w wypełnianiu obowiązków; biskupowi pomocniczemu nie przysługuje prawo następstwa, natomiast biskup koadiutor po śmierci biskupa diecezjalnego może przejąć jego urząd;

• wikariusze generalni – są mianowani przez biskupów diecezjalnych,, których mają wspierać w zarządzaniu całą diecezją, są ich pełnomocnikami; często wikariuszem generalnym zostaje biskup pomocniczy;

• wikariusze biskupi – są mianowani przez biskupów diecezjalnych, których mają wspierać w zarządzaniu diecezją, ale ich władza ograniczona jest do określonej części diecezji albo określonego zakresu spraw albo określonego obrządku; wikariuszem biskupim może być biskup pomocniczy;

• dziekan – zwany też archiprezbiterem, wikariuszem rejonowym; przewodzi dekanatowi, czyli grupie kilku bądź kilkunastu parafii, do jego zadań należy m.in. koordynowanie wspólnej działalności duszpasterskiej;

• proboszcz – kieruje najmniejszą jednostką organizacyjną w Kościele katolickim, czyli parafią;

• wikariusze parafialni – pomagają proboszczowi zarządzać parafią;

• diakoni –pełni posługę liturgiczną w parafii; nie posiadają święceń kapłańskich.

Powyżej nie uwzględniono patriarchy, prymasa, arcybiskupa, protonotariusza apostolskiego (infułata), prałata, archiprezbitera, kanonika, archidiakona oraz Kapelana Jego Świątobliwości, gdyż są to – podobnie jak wymieniony powyżej w drodze wyjątku kardynał – tytuły/godności honorowe, związane z pewnymi przywilejami, ale nie z władzą.

W 2014 r. decyzją papieża Franciszka zaprzestano nawania tytułów prałata i infułatów.