Kalendarz liturgiczny, rok liturgiczny - co to jest, ile trwa?

W Polsce i w zdecydowanej większości krajów Europy obowiązuje kalendarz gregoriański. Na jego podstawie rok świecki składa się z 12 miesięcy, 52 tygodni i 365/366 dni. Dokładnie tyle samo trwa rok liturgiczny w religii katolickiej. Cykle te nie są jednak tożsame, a pierwsza różnica między nimi ujawnia się już w chwili, kiedy zadajemy podstawowe pytanie, mianowicie – pytanie o początek.

W Kościele rzymskokatolickim rok liturgiczny nie rozpoczyna się 1 stycznia, a w pierwszą niedzielę Adwentu, która wypada między 27 listopada a 3 grudnia. Nie kończy się zatem 31 grudnia. Ma również inną strukturę, w tym własne dni świąteczne i związane z nimi obrzędy. Dzieli się na siedem odrębnych okresów liturgicznych:

1) Okres Adwentu – zaczyna się od I nieszporów I niedzieli Adwentu i kończy wraz z I nieszporami Uroczystości Narodzenia Pańskiego. Może trwać od 23 do 28 dni. W tym czasie wierni przygotowują się nie tylko do obchodów Bożego Narodzenia, ale również do paruzji, czyli ponownego przyjścia Jezusa Chrystusa.

2) Okres Bożego Narodzenia – trwa od I nieszporów Uroczystości Narodzenia Pańskiego, czyli od Mszy Świętej odprawianej 24 grudnia w godzinach wieczornych, do niedzieli Chrztu Pańskiego, tj. do pierwszej niedzieli, która wypada po Uroczystości Objawienia Pańskiego (6 stycznia).

3) Okres zwykły (I) – jego długość zależy od daty Wielkanocy. Może trwać od 6 do 9 tygodni. Zaczyna się w poniedziałek po święcie Chrztu Pańskiego i kończy się we wtorek przed Środą Popielcową.

4) Wielki Post – rozpoczyna się w Środę Popielcową i kończy się w Wielki Czwartek tuż przed wieczorną Mszą Wieczerzy Pańskiej. Trwa równe 40 dni. W tym okresie liturgicznym w każdy piątek odprawiana jest Droga Krzyżowa.

5) Triduum Paschalne – zgodnie z nazwą okres ten trwa tylko trzy dni liturgiczne. Zaczyna się od Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Wielki Czwartek w godzinach wieczornych. Obejmuje Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Kończy się natomiast II nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

6) Okres Wielkanocny – jest to okres obejmujący 50 dni, który trwa od Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego (Wielkanocy) do Uroczystości Zesłania Ducha Świętego (tzw. Pięćdziesiątnicy/Zielonych Świątek). Oba święta należą do świąt ruchomych. Wielkanoc obchodzona jest zawsze w pierwszą niedzielę wiosennej pełni księżyca.

7) Okres zwykły (II) – rozpoczyna się od poniedziałku po Uroczystości Zesłania Ducha Świętego i trwa do I Nieszporów I Niedzieli Adwentu.

W Kościele rzymskokatolickim każda niedziela uznawana jest za dzień świąteczny i jednocześnie za początek tygodnia. W kwestii nazewnictwa warto dodać, że rok liturgiczny bywa określany również jako rok kościelny albo Rok Pański (łac. Anno Domini, w skrócie: a.d.).

Kalendarzem liturgicznym określa się natomiast wykaz uroczystości, świąt oraz wspomnień, które odbywają się na przestrzeni całego roku. W katolicyzmie wyróżnia się kalendarz ogólny (obowiązujący dla całego Kościoła powszechnego) oraz kalendarze partykularne (przygotowywane na użytek Kościołów lokalnych).