Co to jest Msza konwentualna?

Msza konwentualna znana jest od czasów wczesnego chrześcijaństwa. To msza odprawiana w kościołach, w których posługę sprawują bracia zakonni lub kanonicy.

Czym jest msza konwentualna?

Msza konwentualna to specyficzny rodzaj odprawiania liturgii w kościołach konwentualnych, a więc takich, w których posługę sprawują zakonnicy.

W „Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego” czytamy, że: „chociaż dla tych Mszy nie przewiduje się żadnej specjalnej formy celebrowania, to jednak bardzo jest wskazane, aby były one śpiewane i by brali w nich pełny udział wszyscy członkowie wspólnoty, czy to zakonnicy, czy kanonicy”.

Mszę taką odprawia wspólnota zakonna przy zachowaniu specyficznych reguł i obrzędów związanych z danym zgromadzeniem – tak więc może mieć ona nieco odmienną formę u różnych bractw zakonnych. Mogą się także pojawić specyficzne, tradycyjne dla zakonu, ale i dla regionu, w którym działa, szaty liturgiczne, śpiewy i modlitwy. Bardzo często pojawia się koncelebra – to odprawianie jednej mszy przez przynajmniej dwóch księży, taka sytuacja pojawia się w „zwykłych” kościołach w zasadzie głównie podczas święceń kapłańskich i biskupich (za to w obrządku wschodnim jest na porządku dziennym). Pozostali bracia pełnią określone funkcje liturgiczne zgodne z uprawnieniami, które posiadają lub które wynikają ze święceń – mogą to być celebransi (kapłani prowadzący liturgię), altar servers (odpowiednik ministrantów) oraz wspólnota (pozostali zakonnicy wspierający się we wspólnych modłach). Ze względu na odprawianie jej przez wspólnotę czasem bywa potocznie nazywana „mszą zgromadzenia”.

Ile trwa msza konwentualna?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, ile trwa msza konwentualna – po prostu wszystko zależy od tradycji danego zgromadzenia, liczby czytań, śpiewów itp. Można przyjąć, że długość jej niewiele różni się od tradycyjnych mszy świętych, może być co najwyżej minimalnie dłuższa – w sumie to około godziny.

Msza konwentualna - kilka słów o historii

Rozwój mszy konwentualnych jest nierozerwalnie związany z monastycyzmem (życia religijnego zgodnie z regułami zakonnymi), a więc wczesnymi wiekami chrześcijaństwa. Od VI wieku codzienne msze konwentualne stały się integralną częścią życia zakonnego, do czego przyczynił się przede wszystkim św. Benedykt: według niego udział we wspólnych modłach miał wyznaczać rytm życia w klasztorach, integrować mnichów, służyć kontemplacji i zgłębianiu Pisma Świętego.

Początkowo układ mszy konwentualnej był w miarę sztywno ustalony, ale potem poszczególne zakony rozwinęły własne specyficzne obrzędy i modlitwy. W średniowieczu te reguły znów zostały nieco ujednolicone, a jednocześnie pojawił się bardzo charakterystyczny element, mianowicie śpiewy gregoriańskie. Od czasów Soboru Watykańskiego II wprowadzono reformy dotyczące również mszy konwentualnych, dając większą elastyczność w odprawianiu liturgii i umożliwiając odprawianie mszy w językach ojczystych (część wspólnot jednak do dziś zachowała choć w części używanie łaciny, a także oryginalnych chorałów gregoriańskich).

Gdzie możemy uczestniczyć we mszy konwentualnej?

Msze konwentualne odprawiane są w kościołach, nad którymi pieczę mają zakonnicy lub kanonicy, w parafiach, gdzie rezydują zakony, ewentualnie gdzie odbywają się rekolekcje przez nie organizowane. Najczęściej mowa o franciszkanach, dominikanach i benedyktynach.

Msze konwentualne odprawiane są bardzo często rano, po odmówieniu Oficjum Bożego, ale wszystko tu zależy od rytmu prac danego zgromadzenia. Odbywają się codziennie, ale czasem msze takie „dla wszystkich” odprawiane są w konkretne dni – przykładowo u pijarów w Krakowie Rakowicach msza konwentualna ma miejsce w każdy trzeci wtorek miesiąca, kiedy oddaje się cześć św. Józefowi Kalasancjuszowi, uznawanemu za założyciela zakonu.

Msze konwentualne są przeznaczone przede wszystkim dla członków danej wspólnoty, ale mogą w nich uczestniczyć wierni – msze takie mają bardziej podniosły, uroczysty klimat, więcej jest śpiewów chóralnych (bardzo często wspomniane śpiewy gregoriańskie, choć nie jest to zasada), ale i więcej skupienia, kontemplacji, unikalnych obrzędów niespotykanych nigdzie indziej. Całość jest więc niezwykłym przeżyciem.

Znaczenie mszy konwentualnej

Dla zakonników uczestnictwo w mszy konwentualnej jest przede wszystkim, oprócz, co zrozumiałe, obcowania z Bogiem, umocnieniem więzi i wspólnoty. To z jednej strony obrządek liturgiczny, ale z drugiej bardzo ważna część życia zakonnego, pomagająca umocnić duchowość i praktyki religijne. Wszyscy bracia zbierają się wówczas wspólnie – często to jeden z nielicznych momentów, gdy jest to możliwe, aby razem przeżyć Eucharystię, ale i poczuć się prawdziwą wspólnotą. Pomijając już znaczenie duchowe, msze konwentualne, dzięki swej niezwykłej różnorodności, są uznawane za niezwykle cenne dziedzictwo religijne i kulturowe – odbijają się w nich przeróżne tradycje związane z zakonami, regionami, lokalnymi obyczajami.

Różnice między mszą konwentualną i parafialną

Podstawowa różnica dotyczy oczywiście uczestników – we mszy konwentualnej bierze udział cała wspólnota zakonna (i nie muszą w niej uczestniczyć inni wierni). Charakter mszy jest zdecydowanie bardziej kontemplacyjny, a nie otwarty na wiernych. Elementy liturgiczne wreszcie nie muszą być wspólne dla wszystkich parafii – każdy zakon, a nawet region może mieć własną specyfikę dotyczącą nawet koloru szat kapłana. Msze konwentualne są bardziej ujednolicone, dostosowane do specyfiki konkretnego zakonu (benedyktyni – cisza, kontemplacja, dominikanie – homilie, refleksje teologiczne, franciszkanie – radość, śpiewy), a msze parafialne są bardziej uniwersalne.