Czym różni się kościół ewangelicki od katolickiego?

W Polsce działają trzy Kościoły, które określają się mianem „ewangelickich”: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany oraz Kościół Ewangelicko-Metodystyczny.

Wszystkie one należą do wyznań protestanckich, niemniej różnią się między sobą nie tylko w sprawach doktrynalnych tudzież obrzędowych, ale również w kwestii samego pochodzenia:

1) Kościół Ewangelicko-Augsburski stanowi kontynuację ruchu reformacyjnego, który zapoczątkował w XVI wieku Marcin Luter, czyli luteranizmu;

2) Kościół Ewangelicko-Reformowany rozwinął się na podstawie doktryny teologicznej propagowanej m.in. przez Jana Kalwina w XVI wieku, czyli na podstawie kalwinizmu;

3) Kościół Ewangelicko-Metodystyczny należy do nurtu metodystycznego, który powstał wewnątrz Kościoła anglikańskiego, a następnie wyodrębnił się z niego w XVIII wieku. Za twórcę metodyzmu uznaje się braci Johna oraz Charlesa Wesley'ów.

Korzenie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego i Kościoła Ewangelicko-Reformowany sięgają zatem początków reformacji, natomiast Kościół Ewangelicko-Metodystyczny stanowi pokłosie tego, co nazywane bywa II falą reformacji. Z tego względu wspólne omawianie wszystkich trzech kościołów mogłoby być mylące – odwołują się one bowiem do innych odłamów, tradycji protestanckich.

Dla zachowania porządku poniżej zostaną więc omówione różnice, jakie zachodzą pomiędzy Kościołem Ewangelicko-Augsburskim (luteranizmem) oraz Kościołem Ewangelicko-Reformowanym (kalwinizmem) a Kościołem Katolickim.

DOKTRYNA – PIĘĆ ZASAD PROTESTANTYZMU

Ewangelicy wyznają tzw. Pięć Zasad Protestantyzmu, które zostały sformułowane w XVI wieku podczas reformacji. Są to kolejno:

• protestancka zasada „Sola scriptura” („Tylko Pismo” ) zakłada, że jedynym, nieomylnym i samowystarczalnym źródłem wiary chrześcijańskiej jest Biblia. W efekcie wszelkie dogmaty i praktyki religijne, które nie są zgodne z Pismem Świętym, należy odrzucić. Działem teologii, który zajmuje się określaniem tego, które nauki są błędne, a które właściwe, jest skrypturologia.

Z kolei Kościół katolicki uznaje, że źródłem wiary kompatybilnym, równie istotnym i ściśle połączonym z Biblią, jest żywa – bo kontynuowana przez biskupów – Tradycja apostolska i związany z nią Urząd Nauczycielski Kościoła (urząd ten tworzy kolegium biskupów z papieżem na czele, a jego zadaniem jest interpretowanie zarówno Pisma, jak i Tradycji, a zatem określenie dogmatów wiary oraz prawd moralnych).

Przykładem zastosowania zasady „Sola scriptura” jest odrzucenie przez protestantów dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP oraz Wniebowzięciu NMP.

 • zasada „Sola fide” („Tylko wiarą”) zakłada, że grzeszny człowiek może być usprawiedliwiony wobec Boga tylko przez swoją wiarę w Jezusa Chrystusa, a nie przez dobre uczynki; dobre uczynki stanowią natomiast owoc wiary i potwierdzają jej autentyczność, ale same w sobie nie zapewniają odpuszczenia grzechów.

• zasada „Sola gratia” („Tylko łaska”) opiera się na założeniu, że człowiek może być zbawiony tylko z łaski Boga, przy czym owa łaska jest darem, a nie wynagrodzeniem za dobre uczynki. Tym samym grzesznik na swoje zbawienie nie na możliwości w żaden sposób zapracować, a protestanci odrzucają zarówno naukę o czyśćcu, jak i odpustach.

Obecnie zasada „sola fide” oraz zasada „sola gratia” nie stanowią już o podziale pomiędzy katolicyzmem a protestantyzmem. Po kilku stuleciach nieporozumień udało się bowiem Kościołowi katolickiemu oraz Światowej Federacji Luterańskiej dojść do kompromisu. Owocem tych rozmów i rozważań jest podpisana przez obie strony w 1999 r. „Wspólna deklarację na temat nauki o usprawiedliwieniu”. Pochodzące z niej poniższe trzy fragmenty w dość wyczerpujący, ale również przystępny sposób obrazują osiągnięty konsensus oraz współczesne stanowisko obu wyznań: 

• „Wspólnie wyznajemy: Tylko z łaski i w wierze w zbawcze działanie Chrystusa, a nie na podstawie naszych zasług zostajemy przyjęci przez Boga i otrzymujemy Ducha Świętego, który odnawia nasze serca, uzdalnia nas i wzywa do dobrych uczynków.”

• „Wyznajemy wspólnie, człowiek w odniesieniu do swojego zbawienia jest zdany zupełnie na zbawczą łaskę Boga. Wolność, którą posiada w odniesieniu do ludzi i spraw tego świata, nie jest wolnością dotyczącą jego zbawienia. Oznacza to, że jako grzesznik podlega osądowi Bożemu i nie jest zdolny zwrócić się do Boga o ratunek, zasłużyć na swoje usprawiedliwienie przed Bogiem lub własnymi siłami osiągnąć zbawienie .Usprawiedliwienie dokonuje się tylko z łaski.”

• „Wyznajemy wspólnie, że dobre uczynki - życie chrześcijańskie we wierze, nadziei i miłości - wynikają z usprawiedliwienia i są jego owocami.”

Należy dodać, że wciąż istnieją pewne różnice dotyczące nauki o usprawiedliwieniu między wyznaniem katolickim a wyznaniem luterańskim, ale nie są one już powodem wzajemnych potępień doktrynalnych; są to dla obu stron różnice dopuszczalne.

• zasada „Solus Christus” („Tylko Chrystus”) mówi o tym, że jedynym pośrednikiem między Bogiem Ojcem a człowiekiem jest Jezus Chrystus. Na podstawie tej zasady wyznania protestanckie odrzucają zatem zarówno kult Maryi, jak i kult świętych oraz możliwość ich wstawiennictwa za ludzi u Boga.

• zasada „Deo gloria” („Tylko Bogu chwała”) zakłada, że wszelka chwała należna jest jedynie Bogu. Na podstawie tej zasady protestantyzm odrzuca nie tylko wspomniany kult świętych, ale również kult relikwii i obrazów.

PRAKTYKI RELIGIJNE

• w obu Kościołach są uznawane tylko dwa sakramenty: chrzest i komunia święta (Wieczerza Pańska), która udzielana jest pod dwoma postaciami;

• w Kościołach ewangelickich nie ma bierzmowania, ale jest obrzęd konfirmacji, w trakcie którego młodzież zostaje wprowadzona do grona dorosłych członków wspólnoty, ślubując wierność Chrystusowi oraz Kościołowi (trzeba podkreślić, że konfirmacja nie jest sakramentem!)

• nie ma spowiedzi usznej, jest tylko spowiedź powszechna;

• ponieważ małżeństwo nie jest sakramentem, Kościoły ewangelickie uznają rozwody cywilne (chociaż ich nie pochwalą). Osoby rozwiedzione mają prawo przyjmować komunię.

• w przypadku Kościołów ewangelickich nie mówi się o mszach świętych, ale wyłącznie o nabożeństwach.

ORGANIZACJA

• Kościoły wywodzące się z tradycji protestanckiej, w tym Kościoły ewangelickie, nie uznają władzy papieża ani nie mają swojego odpowiednika papieża; w rezultacie każdy Kościół /wspólnota wyznaniowa rządzi się własnymi prawami, posiada odrębny ustrój i duchowieństwo;

• Zarówno w Kościele Ewangelicko-Augsburskim, jak i Ewangelicko-Reformowanym, w strukturach organizacyjnych działają nie tylko duchowni, ale również wierni świeccy;

• Duchownych w omawianych tu Kościołach ewangelickich nie obowiązuje celibat;

• W Kościele Ewangelicko-Reformowanym kobiety mogą zostać duchownym, w Kościele Ewangelicko-Augsburskim – kobiety są ordynowane wyłącznie na urząd diakona

• w przeciwieństwie do Kościoła katolickiego, w którym panuje ustrój hierarchiczny, w Kościele Ewangelicko-Augsburskim panuje ustrój synodalno-konsystorski, a w Kościele Ewangelicko-Reformowanym – synodalno- prezbiterialny.

Czy katolik może przyjąć komunię w Kościele ewangelickim?

Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego obowiązującym w Kościele katolickim szafarzem sakramentu Eucharystii tylko kapłan ważnie wyświęcony (KPK, kan.900).

W związku z tym, że w Kościołach ewangelickich nie ma sakramentu kapłaństwa, a więc nie została zachowana sukcesja apostolska, katolik nie powinien przyjmować w nich komunii świętej.

Należy także zaznaczyć, że Kościół Katolicki, Kościół Ewangelicko-Augsburski oraz Kościół Ewangelicko-Reformowany różnią się między sobą w rozumieniu przemiany substancji podczas Eucharystii:

• Kościół katolicki przyjmuje naukę o transsubstancjacji, która zakłada trwałą i rzeczywistą przemianę chleba w Ciało i wina w Krew Jezusa Chrystusa;

• Kościół Ewangelicko-Augsburski opowiada się za konsubstancjacją, tj. rzeczywistą, ale odwracalną przemianę chleba w Ciało i wina w Krew Jezusa Chrystusa (po skończonej Eucharystii konsekrowane hostie stają się zwykłymi hostiami, a konsekrowane wino – zwykłym winem)

• Kościół Ewangelicko-Reformowany uznaje, że w trakcie sprawowanego sakramentu Eucharystii do przemiany nie zachodzi wcale; Wieczerza Pańska nie jest powtórzeniem ofiary, ale jej przypomnieniem, opowiedzeniem; natomiast chleb i wino stanowią znaki Ciała i Krwi Jezusa, ale nie są Ciałem i Krwią Jezusa w rzeczywistości.