Co oznaczają symbole chrześcijańskie?

Czy belki krzyża mają jakieś znaczenie? Czego skrótem jest IHS? Dlaczego to ryba stała się znakiem rozpoznawczym pierwszych chrześcijan? Czyim wyobrażeniem ikonograficznym jest gołębica? Jaki związek z chrześcijaństwem mają litery greckiego alfabetu? Odpowiedzi na wszystkie te pytania kryją się w poniższym tekście –zachęcamy do lektury!

Krzyż

Krzyż jest podstawowym symbolem chrześcijaństwa – symbolem męki i śmierci Chrystusa, ale również Jego ostatecznego zwycięstwa nad nią i nad szatanem; jest też symbolem nadziei i odkupienia; Bożej mocy, mądrości oraz miłości.

Należy pamiętać, że w chrześcijaństwie funkcjonują rozmaite rodzaje krzyża. Krzyż, którego używa Kościół katolicki, nazywany łacińskim, składa się z dwóch belek: dłuższej, pionowej, oraz krótszej, poziomej. Belka ułożona pionowo oznacza zarówno jedność natury boskiej i ludzkiej w Chrystusie, jak i łączność Ziemi z Niebem; człowieka z Bogiem. Z kolei belka pozioma symbolizuje całą ludzkość, która dzięki ofierze Jezusa może dostąpić zbawienia.

Uwaga: dla porządku trzeba dodać, że w katolicyzmie można spotkać również inne typy krzyży, np. krzyż św. Piotra, czyli odwrócony krzyż łaciński, który wbrew powszechnym skojarzeniom nie symbolizuje szatana, ale odnosi się do ukrzyżowania św. Piotra głową do dołu.

Monogram IHS

Monogram IHS powstał na skutek latynizacji i skrócenia greckiej wersji imienia Jezus – ΙΗΣΟΥΣ. Inskrypcje odkryte w katakumbach wskazują, że znak ten był znany i używany już w III w. (początkowo jako IH, następnie IHC, a od VII w.  – IHS). W kolejnych stuleciach pierwotne znaczenie skrótu uległo jednak zapomnieniu i w jego miejsce pojawiły się inne interpretacje.

W rezultacie IHS bywa rozwijane i tłumaczone jako:

In hoc signo (vinces) – W tym znaku (zwyciężysz);

Iesus Hominum Salvator – Jezus Zbawiciel Ludzi;

Iesus Humilis Societas – Pokorne Towarzystwo Jezusowe (w tej formie został zaadaptowany przez zakon jezuitów).

Monogram Chi Rho

Chi Rho to monogram powstały ze splecenia ze sobą dwóch greckich liter: X (Chi) i P (Rho). Takie połączenie nie jest przypadkowe – Chi i Rho to bowiem dwie pierwsze litery imienia „Christos”, czyli Chrystus.

Ichthys – Ryba

Ichthys to starogreckie słowo powstałe z pierwszych liter pięciu wyrazów: ΙΗΣΟΥΣ (Iēsoûs – Jezus), ΧΡΙΣΤΟΣ (Christós – Chrystus), ΘΕΟΥ (Theoû – Boga) ΥΙΟΣ (Hyiós – Syn) oraz ΣΩΤΗΡ (Sōtér – Zbawiciel). Termin ten oznacza rybę, która była jednym z najstarszych symboli Jezusa Chrystusa i jednocześnie znakiem rozpoznawczym jego pierwszych wyznawców, którego Ci używali w czasach prześladowań.

Symbolami Jezusa oprócz ryby są także baranek oraz pelikan.

Alfa i Omega

Symbolami chrześcijaństwa są także pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego, czyli Alfa i Omega. Obie razem symbolizują wszechmoc Boga; oznaczają, że Chrystus jest jednocześnie początkiem i końcem wszystkich rzeczy – że świat od Niego pochodzi i do niego zmierza. Podstawę takiej interpretacji stanowią wersety z Apokalipsy św. Jana: Jam jest Alfa i Omega, mówi Pan Bóg, Który jest, Który był i Który przychodzi, Wszechmogący (Ap 1,7);

I rzekł mi: «Stało się. Jam Alfa i Omega, Początek i Koniec. Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia (Ap 21, 6).

Jam Alfa i Omega, Pierwszy i Ostatni, Początek i Koniec (Ap 22,13).

Symbol Alfy i Omegi jest wykorzystywany nie tylko w sztuce sakralnej, ale można go również znaleźć m.in. na szatach, naczyniach oraz przedmiotach liturgicznych.

Gołąb

W ikonografii chrześcijańskiej gołąb, a właściwie: gołębica, to symbol Ducha Świętego. Źródłem przedstawiania Trzeciej Osoby Boskiej w takiej postaci są fragmenty z Ewangelii św. Łukasza oraz Ewangelii św. Jana opisujące chrzest Jezusa w Jordanie:

Kiedy cały lud przystępował do chrztu, Jezus także przyjął chrzest. A gdy się modlił, otworzyło się niebo i Duch Święty zstąpił na Niego, w postaci cielesnej niby gołębica, a z nieba odezwał się głos: «Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie» (Łk 3, 21-22).

Jan dał takie świadectwo: «Ujrzałem Ducha, który jak gołębica zstępował z nieba i spoczął na Nim (J 1,32).

Warto dodać, że w sztuce średniowiecza Duch Święty bywał również ukazywany jako dorosły mężczyzna. W 1628 r. papież Urban VII wprowadził jednak zakaz przedstawiania Trzeciej Osoby Boskiej w ludzkiej postaci. Z kolei w 1775 r. Benedykt XIV ustanowił gołębicę jedynym dozwolonym wyobrażeniem ikonograficznym Ducha Świętego i nakaz ten obowiązuje do dziś.