Bazylika NMP i Św. Bartłomieja, Piekary Śląskie

Bazylika NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich to najpopularniejsze miejsce pielgrzymkowe na Śląsku, nierozerwalnie związane z cudownym obrazem Matki Boskiej Piekarskiej.

Bazylika Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich – historia

Piekary, znane z opisów już w XII wieku, na pewno w 1303 roku posiadały niewielki drewniany kościółek pw. św. Bartłomieja, w którym można szukać początków tradycji późniejszej bazyliki. I już na początku XIV wieku w bocznej kaplicy wisiał obraz Matki Bożej, który z czasem cieszył się coraz większą sławą i od XVII wieku uznawany jest za słynący łaskami. 

Coraz większa liczba pielgrzymów zdecydowała o rozbudowie świątyni. Był to jednak już rok 1826. Powstawała ona do 1849 roku ze zbiórek miejscowej ludności, która zresztą samodzielnie nową świątynię wznosiła. Obecnie kościół w Piekarach Śląskich, swą wielkością na pewno nie rzucający na kolana, otaczają cztery kaplice, a także Rajski Plac z kolejną, św. Rafała (w tej znajduje się oryginalny stary ołtarz z drewnianego kościoła św. Bartłomieja). 

W 1962 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł Bazyliki mniejszej pw. NMP i św. Bartłomieja. Słowo Boże głosił tu Karol Wojtyła, bazylikę odwiedziła Matka Teresa z Kalkuty, a wcześniej chociażby kilku królów i Józef Piłsudski. W czasach komunistycznych kościół i jego otoczenie uważano za oazę wolności i swobody głoszenia własnych poglądów.

Bazylikę i jej otoczenie można zwiedzać z przewodnikiem, obejmuje to między innymi Muzeum Sanktuaryjne, dróżki kalwaryjskie (misterium Męki Pańskiej odbywa się w Piekarach od 1900 roku), kaplice itp. Zgłoszenia należy składać dzień wcześniej.

Bazylika NMP i św. Bartłomieja w Piekarach – cel pielgrzymek

Pierwsza pielgrzymka do kościoła w Piekarach Śląskich miała miejsce już w 1676 roku. Wtedy to na okolicznych ziemiach panowała zaraza, która dotknęła także mieszkańców pobliskich Tarnowskich Gór – wyruszyli oni do obrazu Matki Bożej, a gdy wrócili, choroba zaczęła ustawać. Odtąd, na postanowienie mieszkańców i kleru, ślubowano co roku pielgrzymować do Piekar Śląskich w dniu 2 lipca – był to przykład pierwszych tak zwanych „pielgrzymek ślubowanych”. W 1683 roku pielgrzymował tu z dworem Jan III Sobieski wyruszający pod Wiedeń. 

Od XIX wieku kult pątniczy do Piekar Śląskich przybrał ogromne rozmiary i tak też wygląda to do dziś – Piekary uważane są za „górnośląską Częstochowę”, a Matka Boska Piekarska za opiekunkę Ślązaków. Pielgrzymują tutaj górnicy, hutnicy, swoją pielgrzymkę mają kobiety i dziewczęta (niedziela po 15 sierpnia), swoją mężczyźni i „młodziankowie” (ostatnia niedziela maja; żeńska i męska pielgrzymka to tak zwane pielgrzymki stanowe, pierwsze odbyły się przed II wojną światową), są pielgrzymki rowerowe, chorych itp.

Bazylika w Piekarach Śląskich – Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej

Bazylika NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich wchodzi w skład Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, największego na Śląsku miejsca pielgrzymkowego z kultem maryjnym. Za datę założenia Sanktuarium uważa się rok 1659, a więc rok przeniesienia cudownego obrazu na ołtarz główny. W jej skład wchodzi też Dom Pielgrzyma oraz Kalwaria wzniesiona w XIX wieku na Wzgórzu Kalwaryjskim zwanym wcześniej Cerekwicą. Obecnie to kościół kalwaryjski, 15 kaplic różańcowych, kaplice niezwiązane z pasją, kaplica św. Rafała Archanioła, posągi świętych. Pielgrzymów przed wejściem na Kalwarię „wita” pierwszy pomnik Jana Pawła II zbudowany w diecezji katowickiej.

Matka Boska Piekarska

Cudowny obraz Matki Bożej Piekarskiej wiszący w Bazylice NMP i św. Bartłomieja tak naprawdę jest... repliką dawnej ikony, wykonaną w 1795 roku. Oryginał, o nieco odmiennym, bardziej surowym wyglądzie, wisi w Opolu, w kościele św. Krzyża, gdzie został wywieziony w 1702 roku (zagrożenie wojną religijną) i już tam pozostał – co ciekawe, nie wzbudza tam wielkiego zainteresowania, więc pielgrzymuje się w Piekarach Śląskich bardziej do miejsca niż konkretnego obrazu. Potwierdził to zresztą swego czasu jeden z miejscowych proboszczów: „Nie pędzel tu mocen, ni praca człowieka, ni drzewo, ni płótno, jeno Duch Boży, który sobie to miejsce i ten lud upodobał”. 

Oryginał na pewno powstał przed 1313 rokiem, nieznany jest ani autor, ani fundator. Do XVII wieku był ceniony, ale nieotaczany kultem. Ten rozpoczęło dopiero przeniesienie go na ołtarz główny w 1659 roku, które to wydarzenie miało przynieść liczne uzdrowienia (a sam obraz miał wydzielać zapach róż), a także wspomniana pielgrzymka z 1676 roku. Sława obrazu stała się na tyle duża, że wypożyczono go do Pragi, by uratował od zarazy stolicę Czech, a potem do Hradca Kralove, w tym samym celu (z Hradca nadesłano później w podzięce obraz wotywny) – w Pradze zresztą, w 1680 roku, arcybiskup metropolita Jan Waldstein urzędowo poświadczył cudowność obrazu Matki Boskiej Piekarskiej. 

Obraz był nawet przyczyną sporu o naturze religijnej – otóż Piekary należały do diecezji krakowskiej, a miejscowy proboszcz skłaniał się ku wrocławskiej (chciał sprowadzić jezuitów z Opola), wtedy to trafił do aresztu, obraz usunięto z ołtarza i na pewien czas zabroniono mówić o jego cudowności. W 1925 roku obraz Matki Boskiej Piekarskiej uroczyście koronowano, ale 15 lat później korony skradziono (nikt nie wie, czy była to niemiecka prowokacja, czy zwykły rabunek). W 1965 roku obraz ponownie koronowano, ale po kolejnych 19 latach znów precjoza padły łupem rabusiów... Drugie ze skradzionych koron odzyskano w 2015 roku (znajdują się w archiwum archidiecezjalnym), w tymże też roku obraz osobiście ukoronował papież Franciszek na Placu św. Piotra.