Judaizm a chrześcijaństwo – podobieństwa i różnice

Czym się różni judaizm od chrześcijaństwa? Obie religie wywodzą się z tych samych tradycji, ale różni je bardzo wiele, przede wszystkim stosunek do postaci Jezusa, którego żydzi nie uznają jako Mesjasza.

Krótka historia judaizmu

Judaizm to jedna z najstarszych religii świata. To pierwsza wielka religia monoteistyczna, czyli opierająca się o wiarę w jednego Boga, który – w tym akurat przypadku – miał zawrzeć przymierze z wyznawcami judaizmu jako z narodem przez siebie wybranym. Bóg ten nazywany jest Jahwe (czasem imienia tego nie można wymawiać, więc zastępuje je tetragram JHWH), Adonai lub Elohim. 

Judaizm sięga swą historią starożytności, prawdopodobnie II tysiąclecia p.n.e. Rozwinął się na ziemiach zamieszkałych przez plemiona izraelickie (hebrajskie, żydowskie), na Bliskim Wschodzie. 

Judaizm uznaje, że Bóg w zamian za poszanowanie jego nakazów i zakazów otaczy opieką swój naród wybrany, zapewni mu liczne potomstwo i panowanie nad krajem Kanaan, ześle mu także Mesjasza, który odkupi winy pierwszych ludzi. Widocznym znakiem tego przymierza jest obrzezanie. 

Za założyciela judaizmu najczęściej uznaje się Abrahama, zaś za tego, który skodyfikował wiarę (przekazał Dekalog, Torę, napisał Pięcioksiąg, wyzwolił naród z egipskiej niewoli) uważa się Mojżesza, stąd często judaizm nazywany jest też wyznaniem mojżeszowym. 

Badacze ustalili, że istniały dwa etapy w rozwoju judaizmu – świątynny/biblijny oraz talmudyczny/rabiniczny. Ten drugi obejmuje okres od zburzenia drugiej świątyni jerozolimskiej (około 70 r.) do czasów współczesnych. 

Judaizm ma swój kanon, a więc księgę natchnioną, powstałą z inspiracji Boga – to oczywiście Biblia, zwana Tanach (ta część, którą chrześcijanie nazywają Starym Testamentem).

Judaizm a chrześcijaństwo – różnice

Różnice judaizmu i chrześcijaństwa zaczynają się w momencie narodzin Jezusa. Chrześcijanie uznają go za Syna Boga, Zbawiciela, zaś dla żydów nie jest zbyt eksponowaną postacią, a jeśli już, to uznaje się go za fałszywego Mesjasza, pomniejszego proroka. Żydzi nie wierzą w Zmartwychwstanie Jezusa, nie uznają znaku krzyża (symbolami judaizmu są menora i Gwiazda Dawida) i wciąż czekają na prawdziwego Mesjasza. 

Wyznawcy judaizmu nie wierzą też w Trójcę Świętą – Bóg jest tylko jeden, w jednej osobie. 

Dla chrześcijan ważniejszy jest Nowy Testament, dla wyznawców judaizmu wartość ma tylko Stary Testament, a w szczególności Tora, a więc Księgi: Rodzaju, Wyjścia, Liczb, Kapłańska, Powtórzonego Prawa. W nich znajduje się geneza narodu, judaizmu, najważniejsze przykazania, nakazy, zakazy – a obowiązków tych, nazywanych mitzvoth, jest, bagatela, 613. 

Inaczej podchodzi się do zbawienia – w chrześcijaństwie to bardziej sprawa indywidualna, u żydów zaś społeczna, związana z narodem, przymierzami między Abrahamem i Mojżeszem a Bogiem. 

W judaizmie nie ma sakramentu spowiedzi, komunii, nie ma kultu świętych, idei grzechu pierworodnego, centralnego urzędu religijnego, a więc odpowiednika papiestwa. 

Nieco inaczej postrzega się życie po śmierci (wizja żydowska jest bardziej złożona, mniej jednoznaczna) i zmartwychwstanie – ma ono dotyczyć wszystkich sprawiedliwych, ale dopiero w czasach mesjańskich, brakuje zmartwychwstania indywidualnego. 

Nie ma w judaizmie chrztu, są za to rytualne obmycia, dawniej praktykowano coś na kształt chrztu w Jordanie dla konwertytów. Wiele obrzędów w judaizmie dało początek podobnym w chrześcijaństwie, ale wiele też jest różnic między nimi. Przede wszystkim mowa tu o obrzezaniu, które dla żydów jest znakiem boskiego przymierza, a w rytuałach chrześcijańskich nie istnieje. Inaczej wygląda ślub (para młoda stoi w królewskim stroju pod chupą), wejście w dorosłość (bar micwa i bat micwa, co nie do końca jest tożsame z naszą Pierwszą Komunią, ma zupełnie inny wymiar kulturowy), pogrzeb (bractwa pogrzebowe, jak najszybszy pochówek, obchodzenie żałoby, w pierwszym tygodniu bardzo restrykcyjne, odmawianie kadiszu, modlitwy za pokój duszy zmarłego i dobre życie bliskich). 

Judaizm i chrześcijaństwo różnią się miejscami kultu – żydowskie synagogi mają inny układ, panuje w nich też podział na płcie, mężczyźni zasiadają na parterze, a kobiety na balkonach/galeriach/za zasłonami, a więc w babińcu. 

W judaizmie nie ma sakramentów, nie ma liturgicznego rozróżnienia między rabinem a świeckim, w związku z czym każdy dorosły żyd może poprowadzić nabożeństwo, o ile ma odpowiednią wiedzę na ten temat. 

Judaizm i chrześcijaństwo różni też dzień święty – u żydów szabat zaczyna się w piątek po zachodzie słońca i trwa całą sobotę (kończy się około godziny po zapadnięciu zmroku), zaś chrześcijanie świętują w niedzielę. 

W judaizmie istnieje też pojęcie koszerności związane ze spożywanymi pokarmami, ich normami, pochodzeniem.

Judaizm a chrześcijaństwo – podobieństwa

Judaizm nazywany jest religijną „starszą siostrą” chrześcijaństwa. Judaizm i chrześcijaństwo mają wiele podobieństw, gdyż wywodzą się z doktryny Abrahama, z tego samego rdzenia wiary związanej z wydarzeniami opisanymi w Starym Testamencie, uznawanym za świętą księgę przez obie religie. 

Głównym podobieństwem między judaizmem i chrześcijaństwem jest monoteizm (choć judaizm to monoteizm absolutny, jeden Bóg w jednej postaci). Obie wierzą w przyjście na świat Mesjasza, mają tych samych proroków, narodziły się na tych samych terenach, mają ten sam kanon etyczny i moralny (Dekalog), wiele rytuałów w chrześcijaństwie ma swą genezę w podobnych w judaizmie, Jezus wszak był Żydem i na rycie żydowskim oparł wiele ze swych nauk i postępowań.

Wyznawcy judaizmu na świecie i w Polsce - warto wiedzieć

Sam judaizm nie jest wiarą jednorodną. Przez wieki powstało wiele różnych jego odłamów, przykładem jest popularny przed II wojną światową w Polsce chasydyzm (a i tu poszczególne gminy różnie interpretowały Torę), judaizm konserwatywny, postępowy, karaicki, mesjanistyczny i wiele innych. 

Oficjalne dane mówią o około 14-16 milionach wyznawców judaizmu na świecie (liczba ta regularnie rośnie, zwłaszcza w USA, gdzie w ciągu ostatnich 5 lat ponad milion osób przeprowadziło konwersję na judaizm), w Polsce jest ich około 2 tysięcy, mowa o praktykujących członkach gminy. 

Trzeba jeszcze wyjaśnić, że wyznawców judaizmu określa się różnymi poniższymi słowami, ale prawidłowe jest następujące rozróżnienie: słowa „Żydzi” używa się na przedstawicieli narodu, a „żydzi” na przedstawicieli wyznania, „izraelici” to starożytni Hebrajczycy i ich potomkowie, zaś „judaiści” to badacze judaizmu i kultury żydowskiej. 

Judaizm w tradycyjnej formie jest matrylinearny: Żydem automatycznie zostaje się po matce, tak więc dziecko z mieszanego małżeństwa jest uważane za Żyda, jeśli matka jest Żydówką, a za goja (nie-Żyda), jeśli ojciec jest Żydem. Z tego też względu w zasadzie nie istnieje w judaizmie koncepcja nawracania kogoś na swoją wiarę (możliwa jest, po gruntownych naukach, konwersja, choć nie w każdym żydowskim odłamie).

Judaizm – święta żydowskie

W kalendarzu żydowskim jest wiele stałych świąt. Do najważniejszych należą:  Rosz ha-Szana (Dzień Sądu), a więc żydowski Nowy Rok, Jom Kipur (Dzień Pojednania), kończący dziesięciodniowy okres pokuty, Straszne Dni. Potem następuje Sukkot (Święto Namiotów, pierwotnie poświęcone plonom), Pesach (pamiątka wyjścia Izraelitów z Egiptu), Szawuot (pamiątka przekazania Dekalogu Mojżeszowi), Chanuka (Święto Świateł, ośmiodniowe święto upamiętniające cud po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej) i wreszcie radosny Purim (pamiątka po uchronieniu Żydów od zagłady pod perskim panowaniem).