Wybór Karola Wojtyły na papieża - wspominamy tamte wydarzenia

Dzień 16 października to rocznica wyboru na papieża Karola Wojtyły. Polski kardynał podczas konklawe bynajmniej nie należał do grona faworytów w grze o Tron Piotrowy. W 2025 roku obchodzimy 47 rocznicę tego ważnego dla wszystkich Polaków wydarzenia.

Kiedy Karol Wojtyła został wybrany na papieża?

Karol Wojtyła został wybrany na papieża 16 października 1978 roku. Rozstrzygające głosowanie odbyło się o godzinie 16:30. Biały dym znad Kaplicy Sykstyńskiej oznajmiający zgromadzonym, że nowy papież został wybrany, pojawił się o godzinie 18:18, zaś o 18:44 oficjalnie ogłoszono wiernym „Habemus papam”.

Ile lat miał Karol Wojtyła, gdy został papieżem?

Gdy Karol Wojtyła został wybrany na papieża, miał 58 lat.

Kulisy wyboru Karola Wojtyły na papieża

Poprzednik Jana Pawła II, Jan Paweł I, był papieżem tylko między 26 sierpnia a 28 września 1978 roku. Jego nagła śmierć po 33 dniach pontyfikatu – wokół której powstało wiele teorii spiskowych – była wielkim zaskoczeniem dla wszystkich. Kardynałowie ledwo co opuścili Kaplicę Sykstyńską, a ponownie musieli do niej zawitać. Przyjechało ich dokładnie tylu, co przy wyborze Jana Pawła I, czyli 111. Stało się tak, gdyż zmarłego papieża, który był jeszcze jako kardynał obecny przy poprzednim konklawe, zastąpił kardynał z USA, nieobecny wcześniej z powodu choroby. Aż 100 z nich mianował Paweł VI, a więc poprzednik Jana Pawła I. Karol Wojtyła zjawił się jako ostatni – co prawda w Rzymie był już wcześniej, ale miał sporo zajęć, poza tym odwiedzał w klinice Gemelli przyjaciela, biskupa Deskura.

Podczas każdego konklawe są faworyci, choć życie uczy, że stosunkowo często przegrywają, mówi się nawet, że ten, kto wchodzi na konklawe jako przyszły papież, wychodzi jako kardynał. Tym razem było takich dwóch, konserwatysta Giuseppe Siri oraz liberał Giovanni Benelli, zaufany człowiek Jana Pawła I, obaj z Włoch. Obaj mieli poparcie swoich zwolenników, ale różnice między nimi były na tyle wielkie, że oba „ugrupowania” obstawały przy swoim i za żadną cenę nie zgadzały się na ustępstwa. Ta patowa sytuacja ostatecznie zadecydowała o wyborze papieża-Polaka. Skoro żaden z faworytów nie miał szans na zdobycie wymaganej liczby głosów (Siri w jednym z głosowań był podobno bardzo blisko, otrzymał około 70 głosów na 75 wymaganych), a wybrać kogoś trzeba było, rozpoczęło się poszukiwanie kogoś trzeciego, kto łączyłby możliwie najlepiej przekonania obu kandydatów. Podobno początkowo szukano jedynie wśród włoskich kandydatów, ale i z nich żaden nie zdołał przekonać kardynałów.

W szóstym z głosowań pierwsze głosy, w liczbie 11, otrzymał Karol Wojtyła. W końcu arcybiskup Wiednia wysunął właśnie jego kandydaturę, z Polakiem łączyły go serdeczne stosunki. Pomysł spodobał się kardynałom spoza Italii, a widząc to Siri zrezygnował z kandydowania i poparł Polaka. Pierwsze głosowanie w takim układzie – a siódme w ogóle – przyniosło Karolowi Wojtyle około 50% głosów, co było liczbą zbyt małą. W kolejnym jednak tych głosów otrzymał aż 99 ze 111, więc nie było już wątpliwości, że papieżem wybrany został Karol Wojtyła, pierwszy człowiek na Tronie Piotrowym spoza Włoch od 455 lat. Nawiasem mówiąc od lat 50. XX wieku włoscy kardynałowie, choć najbardziej wpływowi, tracili już przewagę i w poprzednich konklawe mocne poparcie otrzymywali przykładowo kandydaci z Armenii, Argentyny, Holandii czy Brazylii.

Ile trwało konklawe przed wyborem Jana Pawła II?

Konklawe, na którym wybrano Jana Pawła II, trwało między 14 a 16 października. W sumie odbyło się na nim 8 głosowań kardynałów.

Jakie były reakcje na wybór Karola Wojtyły?

Wybór Karola Wojtyły na papieża wywołał ogromną euforię w Polsce, ale tylko wśród „zwykłych” obywateli. Ludzie wyszli tłumnie na ulice, świętowali. Władza była bowiem bardzo zaniepokojona tym wydarzeniem. Podobno Edward Gierek, I Sekretarz KC PZPR, a więc najważniejsza osoba w państwie, po usłyszeniu komunikatu miał jęknąć „O rany boskie”, zaś swe pierwsze partyjne przemówienie rozpoczął słowami „Towarzysze, mamy problem”. Mimo tego rządzący złożyli papieżowi gratulacje, a także zezwolili na radiową i telewizyjną transmisję mszy otwierającej pontyfikat Jana Pawła II.

Dużo ciepłych słów do papieża płynęło z USA, i to nie tylko z rąk Polonii, rządzący także wiele obiecywali sobie po tym wyborze.

Wiadomo, że entuzjazm zapanował w krajach Ameryki Łacińskiej, a także w bloku wschodnim (Vaclav Havel opowiadał nieraz, jak wraz z przyjaciółmi wiwatował po wyborze). Latynosi byli pewni, że nowy papież bardziej otworzy się na ich region, zaś mieszkańcy demoludów zdawali sobie sprawę, że papież z Polski może mocno osłabić pozycję ZSRR.

Co do samego ZSRR - wybór Karola Wojtyły na papieża był dla władz wielkim zaskoczeniem. Co prawda rząd moskiewski złożył gratulacje nowo wybranemu (choć nazywano go potocznie „jadowitym antykomunistą”), ale potem starał się za wszelką cenę podkreślać w mediach jego słowiańskość, by odwrócić uwagę od zaangażowania politycznego. KGB od razu zaczęło przygotowywać się na inny rodzaj mediacji – trudniejsze relacje – z Watykanem (wzięto pod uwagę to, że papież zna realia życia w „socjalistycznym raju”, papieżowi z innej części świata stosunkowo łatwo było wmówić pewne rzeczy). Od maja 1979 roku Wydział Pierwszego Zarządu Głównego KGB dostał rozkaz działań operacyjnych wymierzonych w papieża i jego rosnącą popularność. Starano się między innymi zagłuszać sygnał Radia Watykańskiego, które zaczęło nadawać audycje w językach narodów ZSRR, a także wniknąć w najbliższe sąsiedztwo nowego papieża, wprowadzając swych ludzi powiązanych z kościołami na Litwie czy w USA. Jednocześnie Andriej Gromyko czy Leonid Breżniew wysoko cenili Jana Pawła II jako przeciwnika, uważając, że jest inteligentnym i bardzo groźnym wrogiem.

Pierwsze chwile pontyfikatu Jana Pawła II

Pierwsze słowa wybranego na papieża Karola Wojtyły do tłumu na Placu św. Piotra wywołały wielką radość, bowiem okazało się, że ten „obcy” papież mówi po włosku (wiernych z innych krajów było zdecydowanie mniej niż przy kolejnych konklawe, gdy świat się bardziej otworzył i „skurczył” dla podróżujących), poza tym ma poczucie humoru. Powiedział wówczas:

Najwybitniejsi kardynałowie powołali nowego biskupa Rzymu. Powołali go z dalekiego kraju, z dalekiego, ale jednocześnie jakże bliskiego poprzez komunię w chrześcijańskiej wierze i tradycji (…). Nie wiem, czy będę umiał dobrze wysłowić się w waszym... naszym języku włoskim. Gdybym się pomylił, to mnie poprawcie.

Słowa „z dalekiego kraju” dały później tytuł filmowi Krzysztofa Zanussiego.

W dniu 22 października 1978 roku odbyła się uroczysta inauguracja pontyfikatu Jana Pawła II. Wtedy to Głowa Kościoła wygłosiła słynną homilię, ze słowami, które dla wielu stały się ogłoszeniem programu nowego papieża: „Nie lękajcie się! Otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi!”.